Błędy w księgach rachunkowych – poziom istotności i zasady postępowania

Błędy w księgach rachunkowym mogą prowadzić do zniekształcenia zapisów oraz niewiarygodnego obrazu przedsiębiorstwa w sprawozdaniu finansowym. Dlatego istotne jest ustalenie poziomu istotności, który pozwoli na właściwe ujęcie korekt w księgach rachunkowych. Jak zakwalifikować błędy z uwzględnieniem poziomu istotności?

Poziom istotności określa, czy dany błąd może wpłynąć na decyzje użytkowników sprawozdań finansowych, takich jak inwestorzy, kontrahenci czy organy podatkowe. Jeśli błąd jest na tyle mały, że nie wpływa na podejmowane decyzje, może zostać uznany za nieistotny.

 

Błędy popełniane w poprzednich latach obrotowych

Zgodnie z Krajowym Standardem Rachunkowości nr 7 błędy z poprzednich lat obrotowych to pominięcia lub nieprawidłowości w sprawozdaniach finansowych, które powodują istotne zniekształcenie danych sprawozdawczych zawartych w zatwierdzonych sprawozdaniach za poprzednie lata. Mogą wynikać m.in. z:

• pomyłek arytmetycznych,
• niewłaściwego zastosowania zasad rachunkowości,
• niedopatrzeń,
• mylnej interpretacji zdarzeń,
• oszustw.

Błędy te mogą prowadzić do sytuacji, w której zatwierdzone sprawozdania finansowe nie przedstawiają rzetelnie sytuacji majątkowej i finansowej jednostki.

 

Korygowanie błędów w księgach rachunkowych

Każda jednostka prowadząca księgi rachunkowe ma obowiązek korygowania wszystkich wykrytych błędów - niezależnie od tego, czy dotyczą one bieżącego roku, czy lat ubiegłych. Zasady korekt określa art. 54 ustawy o rachunkowości:

• jeśli błąd ma istotny wpływ na sprawozdanie finansowe i nie zostało ono jeszcze zatwierdzone, jednostka powinna je skorygować oraz powiadomić biegłego rewidenta,
• w przypadku błędów zakwalifikowanych jako nieistotne korekty można dokonać w księgach rachunkowych roku, w którym błąd wykryto,
• jeśli błąd zostanie wykryty po zatwierdzeniu sprawozdania, korekta następuje w księgach roku, w którym został ujawniony, a sposób jej ujęcia zależy od poziomu istotności błędu.

Jeżeli jednostka uzna, że błąd był na tyle istotny, że sprawozdania finansowe za poprzednie lata nie spełniło wymogów rzetelności, korektę ujmuje się na kapitale własnym jako “zysk (strata) z lat ubiegłych”, co zapobiega zniekształceniu wyniku finansowego w roku bieżącym.

 

Jak ustalić poziom istotności błędu

Zgodnie z art. 4 ust. 4 ustawy o rachunkowości, istotność błędu powinna być określana w ramach przyjętych zasad (polityki) rachunkowości. Krajowy Standard Rachunkowości nr 7 wskazuje, że błędy są istotne, jeżeli mogą, pojedynczo lub łącznie, wpłynąć na decyzje gospodarcze podejmowane przez użytkowników sprawozdań finansowych. O istotności może decydować wielkość, rodzaj pominięcia lub nieprawidłowości, jak i rodzaj pozycji lub kombinacja tych czynników.

W praktyce jednostki ustalając poziom istotności dla popełnionych błędów stosują przybliżone kryteria ilościowe, np.:

• 0,5-1% sumy bilansowej,
• 5-10% wyniku działalności gospodarczej brutto,
• 1-2% kapitałów własnych,
• 0,1-1% przychodów ze sprzedaży.

Nie są to wartości narzucone przepisami prawa, ale powszechnie stosowane wskaźniki. Każdorazowo należy jednak ocenić wpływ błędu na rzetelność sprawozdania finansowego. Ostateczna decyzja w tej kwestii należy do kierownika jednostki, który powinien oprzeć się na obowiązujących standardach rachunkowości i w razie potrzeby skonsultować się z biegłym rewidentem.